Ηφαιστίων κι Αλέξανδρος (18) - Αλεξάνδρεια Εσχάτη

Η Αλεξάνδρεια Εσχάτη δεν είναι η τελευταία πόλη που ίδρυσε ο Μέγας Αλέξανδρος. Είναι όμως η πιο βορεινή. Οι περισσότεροι ιστορικοί δέχονται ότι ιδρύθηκε στη νότια όχθη του Ιαξάρτη (Syr Daria), εκεί όπου σήμερα βρίσκεται η πόλη Khujand του Τατζικιστάν. 
Ο Ιαξάρτης ποταμός ήταν το βόρειο σύνορο της επικράτειας του Αλεξάνδρου. Πέρα από το ποτάμι ήταν οι Σκύθες. Ο Αλέξανδρος τους είχε νικήσει αλλά δεν προχώρησε στην περιοχή τους. Και οι Σκύθες κρατούσαν στάση επιφυλακτική. 
Η Αλεξάνδρεια Εσχάτη, μας λένε οι ιστορικές πηγές, είχε περίμετρο 6 χιλιόμετρα. Το περιμετρικό τείχος χτίστηκε σε... 20 μόλις μέρες και ήταν πλινθοδομή! Μπορούμε να υποθέσουμε ότι οι Σκύθες, βλέποντας ότι οι Έλληνες δημιουργούσαν ολόκληρη πόλη, και μάλιστα οχυρή, ακριβώς στα σύνορα, προσπάθησαν να συγκεντρώσουν στρατό για να εμποδίσουν τα έργα, αλλά η εξαιρετική ταχύτητα με την οποία πραγματοποίηθηκε η ανοικοδόμηση, δεν άφησε περιθώριο επέμβασης... 
Η πόλη αυτή, στην οποία ο Αλέξανδρος εκτός από φρουρά είχε εγκαταστήσει παλαίμαχους και τραυματίες, έμεινε ελληνική για 500 χρόνια!... 

Σύμφωνα με ορισμένες πηγές, ο Ηφαιστίων ήταν ειδικός - ή είχε με τα χρόνια αποκτήσει εμπειρία - σε θέματα επιμελητείας. Στο ποίημα, αναφέρει στον Αλέξανδρο πως το τείχος των 6 χιλιομέτρων μπορεί να τελειώσει σε 30 μέρες, μπορεί και πιο γρήγορα αν ο ίδιος ο Αλέξανδρος δίνει το καλό παράδειγμα στα συνεργεία. Προσφωνεί "Αχιλλέα" τον Αλέξανδρο. Δεν ήταν κολακεία - πολλές φορές παρομοιάζαν τη φιλία τους με τη φιλία των αχώριστων ηρώων της Ιλιάδας. Οι τελευταίοιι στίχοι είναι έξοχα ερωτικοί. 

ΑΛΕΞΑΝΔΡΕΙΑ ΕΣΧΑΤΗ

τριάντα στάδια τείχος, Αλέξανδρε,

συν τις πύλες: τριάντα ημερόνυχτα αδιάκοπης ανοικοδόμησης!

δύσκολο, όχι ακατόρθωτο, θα γίνει, Αχιλλέα μου!

κι όταν Αχιλλέας και Πάτροκλος

ζημώσουν σαν τους άλλους μέρα-νύχτα τον πιλό,

για όλους το παράδειγμα,

πιο σύντομος ακόμα ο χρόνος, θα το δεις.

οι Σκύθες μετά τα εγκαίνια ας εμφανιστούν…

αργά για να χτυπήσουν!

φίλε μου,

στη Μίεζα έβηφοι με όραμα, τέτοιο όνειρο:

σ’ αυτή την εσχατιά της γης

να σου φιλώ τον ώμο, να μου ψαύεις τα μαλλιά,

σε ολισθηρό μετάξι να έχουμε τυλιχτεί

ξεχνώντας αριθμούς και σχέδια,

είχαμε ποτέ, μα ποτέ μας φανταστεί ;…

Ηφαιστίων κι Αλέξανδρος (17) - Μαρακάνδα

Το 329 πΧ ο Αλέξανδρος έφτασε στη Μαρακάνδα (τη σημερινή Σαμαρκάνδη), κομβική πόλη στο δρόμο του μεταξιού. 

Το ποίημα έχει τη μορφή επιστολής του Ηφαιστίωνα προς τον Ξενοκράτη, που εκείνη την εποχή ήταν επικεφαλής της Ακαδημείας στην Αθήνα. Ιστορικά, γίνεται αναφορά σε αλληλογραφία του Ξενοκράτη, τόσο με τον Αλέξανδρο, όσο με τον Ηφαιστίωνα. Ελάχιστα γνωρίζουμε για το περιεχόμενο...

Περιγράφεται η χτυπητή αντίθεση των πραγμάτων εκεί στην πολύ μακρινή Βακτρία: πλούτος αλλά κι ένδεια, κρύες νύχτες που γεμίζουν με αθηναϊκά φιλοσοφήματα (έργα πραγματικά των Ισοκράτη, Αριστοτέλη και Ξενοκράτη, που είχαν περιέλθει σε γνώση του Αλεξάνδρου), νέες χώρες όπου εγκαθίστανται ελληνικοί πληθυσμοί. Σε λίγο, στις όχθες του Ιαξάρτη θα ιδρυθεί η Αλεξάνδρεια η Εσχάτη, το βορειότερο σημείο της εκστρατείας. 

ΜΑΡΑΚΑΝΔΑ

στην πλούσια πόλη Μαρακάνδα

είδα, δάσκαλε Ξενοκράτη, τους Μακεδόνες μας

παλαίμαχους και νέους

τα μαχαίρια να γυαλίζουν με πολύτιμο πολύχρωμο μετάξι

τον ιδρώτα τους να σκουπίζουν,

όπως και τα πόδια τους, τη μύτη τους και, γιατί όχι,

με πολύτιμο μετάξι τα δυσώδη

της πρωινής ανάγκης!

επαίτες με περιλαγόνιο μεταξένιο

ένα θέαμα σύνηθες εδώ,

ένας κόσμος στα όρια των Σκυθών η Σογδιανή,

όπου κρύες μονότονες νύχτες εν αγρυπνία σε εξωθούν

να εμβαθύνεις στα περί σχετικότητας πραγμάτων,  

αντί περί πολιτείας, ή περί βασιλείας, ή περί ψυχής…

τα υφάσματα όταν λάβεις, δώρα του Βασιλιά,  

ντύσε απόρους εξωτικά,

και δόξασε, δάσκαλε, σεμνά

τους μαχητές μας, Έλληνες μακρινούς 

ενός νέου κόσμου στην όχθη του Ιαξάρτη!